Ngày cuối năm, ngẫm về kết cục của Xuân Phúc và Bá Thanh

January 21, 2023

Ý kiến nói cuộc đời của Nguyễn Xuân Phúc và Nguyễn Bá Thanh giống nhau một cách kỳ lạ, cả ở cái kết – một người chết thảm, một người bị hạ bệ.

Từ khi cướp được chính quyền năm 1945, lập nên nhà nước, đảng Cộng sản Việt Nam đã bắt đầu chia bè phái, phe nhóm chính trị để thâu tóm quyền lực, thao túng chính trường, nhằm dễ bề biển thủ công quỹ, ăn cắp tài sản của dân, mua quan bán chức…

Sau năm 1975, các vấn nạn nói trên lan rộng trong cả hệ thống chính trị, từ trung ương đến địa phương. Quảng Nam – Đà Nẵng cũng cuốn vào cơn lốc đó. Nội bộ lãnh đạo cốt cán chia hai phe, phe quê Quế Sơn và phe quê Hòa Vang. Hai phe này so găng, tranh giành quyền lực “một mất một còn”, dai dẵng suốt 30 năm, từ năm 1985 đến năm 2015, với đủ cung bậc thắng, thua. Ba cuộc so găng khốc liệt nhất là vào năm 1992, 2000 và 2014.

Trong cơn lốc tranh quyền đoạt vị đó, hai nhân vật để lại nhiều giai thoại nhất là Nguyễn Bá Thanh và Nguyễn Xuân Phúc.

Cuộc đời của Nguyễn Xuân Phúc và Nguyễn Bá Thanh giống nhau một cách kỳ lạ:

Nguyễn Bá Thanh sinh năm Quý Tỵ 1953, quê huyện Hòa Vang, tỉnh Quảng Nam – Đà Nẵng, sau 1997 mới tách tỉnh.

Bố Thanh là ông Nguyễn Bá Tùng, năm 1954 ông Tùng tập kết ra Bắc, mẹ ông ở lại miền Trung. Sau đó, bố Thanh quay về Quảng Nam rồi hy sinh, được truy tặng danh hiệu “Anh hùng Lực lượng vũ trang”.

Năm 1968, Thanh được đưa ra Bắc, học sinh trường miền Nam. Thanh từng là tỉnh ủy viên Quảng Nam – Đà Nẵng khoá 15, vào Uỷ viên Trung ương.

Vợ Thanh là Lê Thị Quý, quê Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam.

Vợ chồng Bá Thanh có hai con, một trai một gái. Con trai Nguyễn Bá Cảnh, từng du học Anh quốc, ngành Quản trị công, về nước làm cán bộ Đoàn, từng giữ chức Bí thư thành đoàn Đà Nẵng.

Nguyễn Xuân Phúc tuổi Giáp Ngọ 1954, quê huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam – Đà Nẵng.
– Bố ông là Nguyễn Văn Hiền, tập kết ra Bắc năm 1954. Mẹ ở lại Quảng Nam, tham gia Mặt trận Giải phóng miền Nam, năm 1966 thì chết. Anh trai là Nguyễn Quốc Dũng, là Anh hùng Lực lượng vũ trang.

Năm 1967, Phúc được đưa ra Bắc, học sinh trường miền Nam. Tỉnh uỷ viên Quảng Nam – Đà Nẵng khoá 15, vào Uỷ viên Trung ương khoá X.

Vợ Phúc là bà Trần Thị Nguyệt Thu, quê Điện Bàn, Quảng Nam.

Vợ chồng ông Phúc có hai con, một gái một trai. Con trai Nguyễn Xuân Hiếu, từng du học ở Mỹ, ngành Quản trị công, về nước làm cán bộ Đoàn, từng giữ chức Phó bí thư Tỉnh đoàn Bắc Giang.

Năm 1992, sau nhiều năm hậm hực, phe nhóm Quế Sơn cầm đầu là Lê Quốc Khánh, sinh 1938, quê Quế Sơn, giữ chức Phó Bí thư, chủ tịch Hội đồng Nhân dân tỉnh Quảng Nam, đại biểu Quốc hội, liên kết với phe Điện Bàn để tấn công.

Phe nhóm Hòa Vang, đại diện là Nguyễn Văn Chi, sinh 1945, ủy viên Trung ương, Bí thư Tỉnh ủy và Trần Đình Đạm, sinh 1934, Phó Bí thư, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh , đại biểu Quốc hội.

Trận này phe Quế Sơn thắng. Nguyễn Văn Chi bay chức bí thư, Trần Đình Đạm về vườn. Sau này nhờ lập công trong vụ án ông Hà Phan, ông Chi tái trúng cử Ủy viên Trung ương, vào Ban bí thư, Bộ Chính trị.

Không lâu sau, nội tình đảng bộ Quảng Nam mất đoàn kết nghiêm trọng. Trung ương phải cử ủy viên Trung ương là Mai Thúc Lân vào ngồi ghế bí thư. Trương Quang Được vào nắm phó bí thư, chủ tịch tỉnh. Được ba năm, cả hai phe hòa hoãn, dừng chiến sự.

Năm 1997, tỉnh Quảng Nam – Đà Nẵng tách ra tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng, trực thuộc trung ương. Trương Quang Được, rồi đến Phan Diễn lần lượt nắm ghế bí thư Đà Nẵng.

Thời điểm này, anh ruột Phúc là Nguyễn Quốc Dũng, tức Dũng “lửa”, Viện trưởng Viện kiểm sát, được phân công làm thành uỷ viên, Viện kiểm sát Đà Nẵng. Trần Văn Thanh, đồng hương Quế Sơn, bạn thân ông Phúc, làm Thường vụ Thành ủy, giám đốc Công An. Giám đốc sở Du lịch Nguyễn Xuân Phúc đi theo bí thư Lân, làm Phó chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam.

Nguyễn Bá Thanh nhờ Nguyễn Văn Chi và Phó chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình hậu thuẫn, giành được ghế Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch Đà Nẵng. Nguyễn Bá Thanh độc đoán, tham nhũng, ra sức thâu tóm quyền lực cho nhóm Hòa Vang.

Năm 2000, trong “vụ án cầu sông Hàn”, Trần Văn Thanh, Nguyễn Quốc Dũng cho khởi tố bắt giam một loạt đàn em của Nguyễn Bá Thanh tại Công ty Xây lắp và Kinh doanh nhà.
Đích nhắm của phe Quế Sơn là tống Nguyễn Bá Thanh vào nhà giam. Có lần, gây gổ trên sân tennis, Dũng “lửa” đã chỉ vào mặt Nguyễn Bá Thanh, nói “có ngày tao sẽ bắt mày!”
Nguyễn Bá Thanh cao tay, mua chuộc lính của Trần Văn Thanh, tiêu huỷ các bản cung, bút lục, liên quan đến ông ta. Ủy viên Bộ Chính trị Nguyễn Văn Chi cũng ra tay giải cứu, nhờ đó Bá Thanh thoát nạn.

Cuộc tỉ thí lần này, phe Quế Sơn thua đau. Trần Văn Thanh mất chức giám đốc Công an, Dũng “lửa” về nghỉ hưu non.

Mặc dù thắng, nhưng Nguyễn Bá Thanh vẫn nuôi thù hận trong lòng. Mấy năm sau, ông ta dàn cảnh, Trần Văn Thanh phải sụp bẫy, thân bại danh liệt. Ngày Thanh “công an” ra toà trên cáng cứu thương, phe Quế Sơn thề sẽ tiêu diệt phe nhóm Hoà Vang.

Kể từ đó, Nguyễn Bá Thanh xem anh em Nguyễn Quốc Dũng – Nguyễn Xuân Phúc là kẻ thù “không đội trời chung”. Khi chỉnh trang đô thị ở quận 3, Nguyễn Bá Thanh cho mở đường đâm ra biển, cắt ngang bịt luôn đường Đặng Vũ Hỷ, nơi có nhà riêng của Dũng “lửa”, không cho thông ra đại lộ Phạm Văn Đồng. Ông ta cũng cấm không cho láng nhựa, vì vậy đường Đặng Vũ Hỷ mưa thì ngập, nắng cát bụi mịt mù.

Nguyễn Bá Thanh và Nguyễn Xuân Phúc như hai cọp dữ sống chung một rừng, không ai chịu thua ai. Khi ở miền Bắc, Thanh học đại học Nông Nghiệp 1, còn Phúc học đại học Kinh tế Quốc dân. Để hơn Phúc, Thanh rủ Vũ Ngọc Hoàng, sau này là Phó Ban thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương, cùng mua bằng Phó tiến sĩ.

Vợ Thanh là Lê Thị Quý, y tá tuyến quận. Vợ Phúc là Trần Nguyệt Thu, kế toán khách sạn Thu Bồn, Đà Nẵng. Thu trẻ và đẹp hơn Quý. Để vợ mình vượt lên, Thanh đưa Quý ra Huế học bác sĩ “chuyên tu”, sau về làm Phó giám đốc một bệnh viện.

Khi vợ chồng Phúc mua được căn nhà mặt tiền số 58 Nguyễn Thị Minh Khai, rộng khoảng 100 m2, Thanh cũng không chịu thua kém, nhanh chóng thâu tóm công sản đối diện nhà Phúc, số 83 Nguyễn Thị Minh Khai, vốn là công ty quốc doanh, mặt tiền rộng khoảng ba chục mét, gấp năm lần nhà Phúc. Thanh ở trên biệt phủ 189 Cách Mạng Tháng 8, còn căn nhà 83 Nguyễn Thị Minh Khai, Thanh cho Công ty Du lịch Việt Nam thuê.

Năm 2006, cả hai trúng ủy viên Trung ương khoá X. Nguyễn Xuân Phúc làm bộ trưởng chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ, Nguyễn Bá Thanh vẫn trụ lại, nắm chức Bí thư Đà Nẵng.

Năm 2011, Phúc lọt vào Bộ Chính trị. Thanh là ứng viên Bộ Chính trị, nhưng bị “knock out”. Phúc làm Phó Thủ tướng, Thanh vẫn ngồi ghế Bí thư Đà Nẵng. Lòng Thanh đầy hằn học, đố kỵ, không thèm nhìn mặt Phúc, nói chi tới chuyện chúc mừng.

Trong Lễ hội văn hóa “Quảng Nam, hành trình di sản” được tổ chức tại Hội An, Nguyễn Bá Thanh làm bẽ mặt Nguyễn Xuân Phúc trước khá đông quan chức Trung ương và địa phương, khi yêu cầu Ban Tổ chức dời bản tên ông ta đi chỗ khác, không muốn ngồi gần ông Phúc.

Tháng 1/2013, Bá Thanh được phe Trọng – Sang kéo ra Hà Nội làm Trưởng ban Nội chính Trung ương đảng, nhằm đấu với Nguyễn Tấn Dũng.

Thanh vừa nhận quyết định, thì Nguyễn Xuân Phúc cho Thanh tra Chính phủ công bố kết luận thanh tra đất đai tại Đà Nẵng. Theo Kết luận Thanh tra, giai đoạn 2003 đến 2011, lãnh đạo Đà Nẵng đã làm thất thoát 3.434 tỷ đồng.

Biết Phúc chính thức nổ súng tấn công, Thanh phản ứng ra mặt. Trả lời báo chí, Thanh khẳng định, “những kết luận sai phạm về quản lý đất đai gây thất thoát nguồn ngân sách nhà nước của Thanh tra Chính phủ là không có cơ sở, thiếu tính thuyết phục và không đi sát với thực tế”.

Được Nguyễn Phú Trọng bảo kê, dàn xếp, vụ 3.434 tỷ tạm xếp lại, chính phủ không nhắc đến nữa. Tuy vậy, ảnh hưởng vụ này làm Thanh rớt ủy viên Bộ Chính trị trong đợt bầu bổ sung hồi tháng 5/2013 tại hội nghị trung ương 7. Rất cay cú và điên tiết, Thanh chỉ biết nuôi hận, chờ ngày phục thù.

Năm 2014, Nguyễn Bá Thanh bị đầu độc phóng xạ, y học Hoa Kỳ cũng “bó tay”, không chữa trị được. Trang Chân Dung Quyền Lực tung tin, cho rằng Nguyễn Xuân Phúc chủ mưu. Nhưng nhiều nguồn khác cho biết, thủ phạm là những đồng đảng làm ăn chung với Thanh, ra tay diệt Thanh để chiếm đoạt hàng ngàn tỷ.

Sau khi Thanh chết, năm 2015, Phúc chỉ đạo điều tra Đà Nẵng toàn diện. Nguyễn Xuân Anh, Bí thư Đà Nẵng, con trai ông Nguyễn Văn Chi bị lột bỏ tất cả các chức vụ, bị đuổi ra khỏi Trung ương. Vũ “nhôm”, đệ tử ruột của Nguyễn Bá Thanh đào tẩu và bị dẫn độ về nước. Hàng loạt quan chức Đà Nẵng bị ném vào tù. Nguyễn Bá Cảnh, con trai Thanh, cũng bị loại ra khỏi hệ thống chính trị, phải chạy sang Singapore sống.

Cuộc thư hùng kéo dài từ năm 2013 đến 2018 này, chỉ một mình Nguyễn Xuân Phúc đại diện cho phe Quế Sơn, đã đánh tan nát cả đội quân đảng viên lãnh đạo của phe Hoà Vang, mà Nguyễn Bá Thanh gầy dựng suốt 20 năm.

Thanh giã biệt nhân gian vào ngày 13/2/2015, tức 25 tháng Chạp năm Giáp Ngọ.

Điều lạ kỳ, không tin nổi nhưng có thật, Nguyễn Xuân Phúc bị buộc phải giã biệt đỉnh cao quyền lực vào ngày 17/1/2022, tức 26 tháng Chạp, năm Nhâm Dần, sau khi bị buộc thôi các chức vụ tối cao trong đảng.

Đối với dân Hòa Vang, Thanh tuy chết nhưng vẫn “sống” trong lòng họ. Còn với dân Quế Sơn, Phúc tuy còn sống sờ sờ ra đó, nhưng mọi thứ xem như đã “chết lâm sàng”.

Nhiều lý do khiến Phúc bị văng ra khỏi chính trường, trong đó có những điều ít người chú ý:

Trần Cẩm Tú, Chủ nhiệm ủy ban Kiểm tra Trung ương, là người được Nguyễn Văn Chi đỡ đầu vào ủy viên Trung ương khoá XI, giữ chức Phó chủ nhiệm UBKT Trung ương vào tháng 1/2011.

Phan Đình Trạc, Trưởng ban Nội chính Trung ương, từng là cấp phó cho Nguyễn Bá Thanh hai năm, từ năm 2013 đến 2015.

Vương Đình Huệ, Chủ tịch Quốc hội, người cùng Thanh được Nguyễn Phú Trọng bảo kê ngồi ghế Trưởng ban Kinh tế và Ban Nội chính vừa tái lập lúc đó. Năm 2013, Huệ cùng với Thanh từng bị phe Dũng – Phúc cho “out” trong cuộc đua vào Bộ Chính trị.

Ba nhân vật nêu trên ít nhiều ân nghĩa, có mối thân hữu với Nguyễn Bá Thanh và phe Hòa Vang. Cả ba cũng là những người yêu cầu “anh Phúc nên nghỉ đi” trong cuộc họp Bộ Chính trị kiểm điểm Nguyễn Xuân Phúc.

Còn Nguyễn Phú Trọng, dĩ nhiên luôn tin tưởng và dành tình cảm cho Nguyễn Bá Thanh, dù Thanh là “trùm tham nhũng”, với quá nhiều tai tiếng. Cho nên không quá khó hiểu vì sao Trương Tấn Sang tránh mặt, không muốn gặp Nguyễn Xuân Phúc vào ngày 11/1/2023, khi Phúc vào thành Hồ, đến Bình Dương chúc Tết các cựu nguyên thủ.

Thu Hà